Emekli Tümamiral Cem Gürdeniz’in Çelik Gemiler Demir Bahriyeliler kitabı sürükleyici bir anı kitabı olarak okunabileceği gibi, ciddi bir deneyim birikimini aktaran, pragmatik sonuçlar yaratabilecek öğretici bir metin gibi de görülebilir.
Yazı: Ömer Bozkurt – www.omerbozkurt.com
Deniz Kuvvetleri’ndeki görevinden “kumpas davaları” sonunda ayrılmak zorunda bırakılan emekli Amiral Cem Gürdeniz, Çelik Gemiler Demir Bahriyeliler’de birçoğu kendisi gibi görevdeyken denizden ve gemilerinden koparılan, birkaçı ise emekli olduktan sonra aynı davalarda yargılanmış yüksek rütbeli denizcilerin seçilmiş anılarını biraraya getiriyor.
Cumhuriyet donanması, Türkiye’nin Kuzey Atlantik Antlaşması Teşkilatı’na üye olmasından sonra uzun süren bir dönemde, muharip unsurlar bakımından hemen sadece ABD donanmasının görev dışı bıraktığı İkinci Dünya Savaşı’ndan kalma ikinci el gemilerle yetinmek zorunda kalmıştı. 1980’lere kadar Deniz Kuvvetleri iki istisna dışında hayli eski gemilerle görev yapma durumundaydı.
Bu durumun değişmesine yönelik ilk girişimlerden biri, TCG Berk ve TCG Peyk’in 1970’li yılların ortalarında ulusal imkânlarla inşa edilerek donanmaya katılmasıdır. Ne yazık ki bu hamle sürdürülememişti. Bu tarihi deneme emekli Amiral Hasan Hoşgit’in anılarıyla hatırlatılıyor. İkinci istisna 70’lerin sonlarından başlayarak yurt içinde üretilen Doğan ve Yıldız sınıfı hücumbotlardır. Yeniden ulusal imkânlarla inşa edilen muharip gemiler içinse 30 küsur yıl sonrasının MİLGEM Projesi’ni beklemek gerekecektir.
Ama 1980’lerin ortalarında Cumhuriyet Donanması yeni savaş gemileriyle güçlenmeye başlamıştı. Bu kitapta, işte bu güçlenme süreci anılar yoluyla işlenmektedir. Bu anıların önemli bir bölümü ABD’den Türkiye’ye devredilen daha modern ikinci el gemilerin, denizciler tarafından teslim alınma ve hayata döndürülmesine; ya da Almanya’da ve Gölcük’te inşa edilen yeni gemilerin, daha yapım aşamalarında, inşaata nezaret etmekten başlayarak donanmanın etkin bir unsuru haline getiriliş süreçlerine ilişkindir. Her iki durumda bir geminin işlevsel hale gelişi, birbiri ardına çetrefil sorunların çözümünü içeren karmaşık işlemleri gerektirmektedir. Anıların bir diğer bölümü ise Cumhuriyet Donanması’nın, son 30 yılda, yabancı sulara, uzak denizlere (Uzak Doğu, Hint Okyanusu, Kuzey Atlantik) yaptıkları seferleri, oralarda katıldıkları tatbikatları ve görev gruplarındaki faaliyetlerini konu almaktadır.
Bazıları uzun süreyle yatmış, bakımsız kalmış “soğuk”, bazılarıysa henüz “sıcak”, kullanılmış gemilerin etkinleştirilmesi uzun süren, özen gerektiren sancılı ve masraflı bir süreçtir.
Bu sürecin bir örneğini TCG Gaziantep fırkateyni olayında, geminin teslim alınmasında görevlendirilen ikinci komutanı Cem Gürdeniz aktarıyor. Geniş bir subay ve astsubay grubu tarafından ABD üs ve tersanelerinde yürütülen işlemlerin zorlu teknik ve lojistik sorunlarla boğuşularak gerçekleştirildiğini, sonunda 14 aylık yorucu bir çalışmanın ardından geminin Türkiye’ye verilmesinin Amerikan Kongresi’nce engellendiğini öğreniyorsunuz. Uzunca bir süre sonra siyasi engel aşılmış ve bu gemiye Türk Bayrağı’nın çekilmesi için üç yıldan fazla zaman gerekmişti. Gene ABD’den devralınan Tepe sınıfı fırkateynlerden TCG Trakya’nın donanmaya geçişini ise emekli Dz. Kur. Albay Nuri Üstüner naklediyor.
Yeni gemilerin inşası ve etkin hale getirilmesine örnek Yavuz sınıfı fırkateynler ile Ay sınıfı bir denizaltının hizmete alınış süreçleridir. TCG Yavuz fırkateyninin etkinleştirilmesini emekli Amiral Aydın Gürül, TCG Turgutreis’in inşa ve etkinleştirilmesini emekli Amiral Taner Balkış, aynı sınıftan Gölcük Tersanesi’nde üretilen TCG Fatih’e hayat verilişini ise emekli Amiral Deniz Kutluk yazmış. Gölcük’te üretilen TCG Doğanay denizaltısını da emekli Amiral Can Erenoğlu anlatıyor. 1980’li yıllarda yeni inşa edilen Yavuz sınıfı gemiler ve denizaltılar ile devralınan Tepe ve Gabya sınıfı fırkateynlerin katılışıyla Cumhuriyet Donanması 20’nci yüzyılın son 15 yılında gerek gemi teknolojisi ve seyir yetenekleri gerekse silah sistemleri konusunda büyük bir atılım ve dönüşüm gerçekleştirmişti.
Bu atılım sırasında, ciddi bir teknolojik sıçramanın beraberinde, gemi yönetimi ve savaş durumu örgütlenmesinde değişiklikler meydana gelmiştir. Bu değişim özellikle Aydın Gürül ve Nuri Üstüner’in yazılarında ayrıntılarıyla, gerek silahlar gerekse manevralar düzleminde ortaya konmaktadır.
Kitapta ayrıca, Donanma gemilerinin uzak seferleri ve uzak denizlerde katıldıkları tatbikatlar da anılar yoluyla aktarılmaktadır. Bunlar kimi zaman gemilerin donanmaya katılma süreçlerinin devamı olarak, kimi zaman ayrı anılar olarak derlenmiş. TCG Gaziantep’in İngiltere’de FOST eğitimi ve ardından Kuzey Atlantik’te katıldığı tatbikat; Dz. Kur. Alb. Murat Özgenalp komutasında beş gemiden oluşan Türk Deniz Görev Grubu’nun 2011 yılındaki Kızıldeniz ve Hint Okyanusu seferi, o arada deniz haydutluğu ile mücadele programına katılışı; TCG Turgutreis’in 103 gün süren Uzak Doğu (Çin, Kore ve Japonya) seferi; TCG Doğanay NATO’nun “Kararlılık Gösterisi” tatbikatındaki başarıları; TCG Preveze denizaltısının, yanında bir suüstü gemisi olmadan gerçekleştirdiği 14 bin millik Uzak Doğu seferi bunlardandır.
Bu fiili ulusal ve uluslararası görevler, yukarda sözü edilen teknolojik sıçramalar sonucunda mümkün hale gelmiştir. Cumhuriyet donanmasının hareket alanı, böylece küresel boyutlara ulaşmıştır. Bu kitap bu gelişmeyi parlak bir biçimde gözler önüne koymakta ve kayda geçirmektedir. Kitapta, her anının sonunda anı yazarının mesleki özgeçmişi ve hangi davadan kaç yıla mahkûm edildiği de verilmektedir. (Bu subayların tamamı davaların tekrar görülmesinde beraat emiştir.)
Cem Gürdeniz, derlediği anılardan oluşan bu kitapta bir yandan, savaş gemilerinin yaşamaya başlama sürecinin karmaşıklığını, sorunlarını gözler önüne sermekle, gemilerle ilgilenenler için çok ilginç bir metin ortaya koyarken bir yandan da ilerde buna benzer görevler yapacak personel için bir örnek olaylar dizisi sunmaktadır. Başka bir ifadeyle bu kitap sürükleyici bir anı kitabı olarak okunabileceği gibi, bir deneyim birikimini aktaran, pragmatik sonuçlar yaratabilecek öğretici bir metin gibi de görülebilir.
İleri derecede bilgilendirici bu kitap aynı zamanda bir dönemde Cumhuriyet Donanması’nın gelişme hamlelerini birinci elden notlarla ülkenin denizcilik tarihi belleğinde muhafaza altına almaktadır. Bu açıda çok değerli bir belgeler toplamıdır.
Nihayet, akıllara durgunluk veren bir yargı komplosuyla kurban edilen “harcanan” insanların niteliği itibarıyla ulusal bahriyeye vurulan darbenin vahametini somut biçimde ortaya koymaktadır. MBY
