Yakın coğrafyada sıklıkla kullanılan alarga veya kıçtankara gibi demir atılarak yapılan standart uygulamalardan başka, demir ve yedek demir düzenekleriyle hem normalin dışında doğa ve deniz şartlarında güvenle durmak hem de karışık manevralarla acil durumlarda çözüm üretmek mümkün olabilir. Böyle durumlarda bu düzenekleri kullanarak yapılan uygulamaları inceledik.
Yazı: Mehmet Erem — İllüstrasyon: Gizem Arın
1) ÇİFT DEMİR
Rüzgârın şiddetlendiği ve fırtına düzeyine çıktığı durumlarda, özellikle de demir atılan konumda zeminle ilgili endişe varsa ikinci bir çapayı atmak gerekebilir. Fırtına şartlarında sadece zincir düzeneği olan teknelerde 10 katı kaloma verilmesine rağmen hâlâ sağlıklı tutunma sağlanamadıysa kalomayı (derinlik, etraf tekneler ve coğrafya ile zincir miktarı izin verse dahi) daha da fazla artırmak doğru yaklaşım değildir. Tekne demirde daha geniş yarıçapta gezineceği için üzerindeki kinetik enerji ve dolayısıyla tarama olasılığı da artar. Bu aşamada en doğru çözüm ikinci bir demir düzeneği kullanmaktır.
Fırtına çapasıyla kast edilen, standart demir düzeneğinden en az bir boy büyük çapadan oluşmalıdır. Tercihen başta kullanılan günlük demir formundan bir başka şekil veya modelde olmalıdır. Bu sebeple birçok tekne sahibi teknesinde farklı zeminlerde, farklı tutunma özelliklerine sahip yedek çapa veya çapalar bulundururlar. Eğer şartlar ağırlaşmış ve fırtına çapasını atmayı düşünmeye başladıysanız, bu iş için geç bile kalmışsınız demektir!
Bu gibi durumlarda varsa fırtına çapası olarak bulundurulan ağır demir ilkiyle en fazla 60 derece açı oluşturacak şekilde, çoğunlukla 30-45 derece aralıkla başüstünden rüzgârüstüne doğru atılır. Zemine uygun seçilmiş ikinci çapa gezinmeyi azaltır, yükü dağıtır ve tutunmayı artırır.
Genelde ikinci demir, ilki atıldıktan sonra havanın “üstüne koyması” sebebiyle yapılan bir uygulamadır. Ancak baştan karar verildiği durumlarda iki demirin de aynı anda atılması gerekebilir. Genelde yedekte bulundurulan halat ve zincir donanımıyla kullanılan fırtına çapasını tekneden atmak söz konusu ise birçok tekne sahibi/kaptanı elle kontrolü daha kolay olduğu için halat düzeneği olan ikinci çapayı önce bırakıp sonra esas demiri ve zinciri sermeyi tercih eder.
Bu manevra esnasında halatın boşunu alarak pervaneye takılmamasına dikkat etmek gerekir. İkinci demir, ilk demir atıldıktan sonra manevrayla veya dingiyle de taşınabilir. Bu daha kontrollü bir manevra olmakla beraber, sert rüzgârda dinginin kontrolü, rüzgârüstüne kürek çekme ve/veya düşük beygir gücüyle gitme, mesafenin iyi ayarlanması gibi karışık ve zor bir ameliyedir ancak yapıldıktan sonra tekneyi de kaptanı da çok rahatlatır. Botla demiri atarken iki yöntem uygulanır. Birincisi ve daha uygun olanı, özellikle sert havalarda, demirle beraber tüm demir halatını bota alarak, atılması önceden tespit edilmiş yere kadar gitmek, demiri attıktan sonra tekneye doğru zincir/halatı sererek, çımasını tekneye sabitlemektir. Düzeneğin bota yerleştirilmesi esnasında dikkat edilmesi gereken husus, halatın en altta, zincirin üstte ve demirin en üstte düzgün bir şekilde istif edilmiş olmasıdır. Demiri bırakmadan önce halatın ayağa veya kola dolanmadığına dikkat edilmelidir. Ağır demir düzeneğiyle çalışırken eldiven kullanılmalı, kişisel koruyucu önlemler
İleri Demirleme Teknikleri yazısının devamını Nisan 2021 sayımızda okuyabilirsiniz.
